रूटीन

आज ब-याच दिवसानंतर दवाखान्यात जायची वेळ आली..अंहं..विशेष काही नाही,नेहमीच्या चेक-अप साठी गेले होते. सकाळची वेळ होती त्यामुळे दवाखान्यात अगदी मोजकेच लोक दिसत होते.काही टेस्ट करायच्या म्हणून एका काउंटरकडे वळले. तिथे असणा-या माणसाला विचारलं,

मी: गुड मॉर्निंग, मला ही टेस्ट करायची आहे,काय करावं लागेल?

काऊंटरचा माणूस: ( अगदी रूक्षपणाने ) कार्ड आहे का?

मी: ( गोंधळून ) कुठलं कार्ड?

काऊंटरचा माणूस: ( वैतागून ) अहो, तुम्ही इथे याआधी कधी तपासणी केली आहे का? जर केली असेल तर एक कार्ड दिलेलं असेल त्याचा नंबर द्या!

मी: नाही, मी पहिल्यांदाच आलीये. तुम्ही नविन कार्ड बनवा आणि ह्या टेस्ट करायच्या आहेत त्याचे पैसे किती ते पण सांगा.

काऊंटरचा माणूस: हं, हे घ्या कार्ड अन तुमचे xxx पैसे होतात, सुटे पैसे सुध्दा द्या.

मी निमूटपणाने पैसे दिले आणि विचारलं की कुठे जावं लागेल, तर त्याने माझ्या प्रश्नाकडॆ दुर्लक्ष करत माझ्या मागे उभ्या असलेल्या माणसाकडे बघितलं.

मग मी रस्ता शोधत एका लॅबपाशी येऊन थांबले,आत बघितलं तर बाकावर काही माणसं बसली होती आणि एक सुंदर चेह-याच्या मॅडम लोकांची टेस्ट करत होत्या.मी पण आत जाऊन बाकावर बसले आणि बघत होते समोर काय सुरू आहे ते.

त्या मॅडम एका आजीबाईंची टेस्ट करत होत्या, त्या आजीनी विचारलं,’अहो मॅडम, मला ही टेस्ट कशाला करायला सांगितली आहे? मला काय झालंय?’ तसं त्या मॅडमने वैद्यकीय भाषेत काहितरी उत्तर दिलं.तिथे बसलेल्या कोणालाच ते समजलं नाही आणि त्या आजींच्या चेह-यावर काळजीची काजळी पसरली!

माझा नंबर आला तसं मी त्या मॅडमसमोरच्या खुर्चीवर जाऊन बसले आणि गुड मॉर्निंग म्हणत माझा हात पुढे ठेवला. त्यांनी कम्प्युटरकडे बघत अतिशय रूक्ष आवाजात ’रिसीट’ म्हणून विचारलं.माझी टेस्ट झाली आणि निघतांना मी विचारलं की,रिपोर्ट कधी मिळणार तसं त्या मॅडमनी एक बोट वर करत भिंतीवर लावलेल्या एका पाटीकडे इशारा केला.त्यावरची सुचना वाचून मी बाहेर पडले.

ह्या दवाखान्यामधे सगळया प्रकारचे डॉक्टर्स एकाच छताखाली उपलब्ध आहेत त्यामुळे पुढे मी डोळे तपासायचे म्हणून डोळ्यांच्या डॉक्टरकडे गेले. आत गेल्यावर मी डॉक्टरला गुड मॉर्निंग म्हटलं आणि माझं कार्ड समोर केलं.तसं त्यांनी माझा नंबर लिहून घेतला आणि आपल्या असिसस्टंटला मशिन अ‍ॅडजस्ट करायला सांगितलं.माझी तपासणी करून झाल्यावर त्यांनी मला डोळ्याचे काही व्यायाम समजावून सांगितले आणि सुचना दिल्या अगदी रूक्ष आवाजात.
- कंम्प्युटर वर काम करतांना दर वीस मिनिटांनी, मोजून पाच मिनिटे डोळ्यांना विश्रांती द्यायचीच नाहीतर डोळ्यांचा नंबर भराभर वाढेल!
- हिरव्या पालेभाज्या,गाजर ह्यांचा समावेश जेवणामधे करायचा नाहीतर डोळ्यांचा नंबर भराभर वाढेल.
- रात्री किंवा कमी प्रकाशात कंम्प्युटर वर काम करायचं नाही, नाहीतर (मी मनात डोळ्यांचा नंबर भराभर वाढेल).
- कधी जर डोळे खुपच कोरडे वाटले तर हा xxxx आय ड्रॉप वापरायचा.
सुचना देऊन झाल्यावर मी ’थॅंक्स’ म्हणत बाहेर पडले पण त्या डॉक्टरचं काही लक्ष नव्हतं.

पुढे मी दंतवैद्याकडे गेले तिथेसुध्दा डोळ्यांच्या डॉक्टरकडे आलेल्या अनुभवाची पुनरावृत्ती झाली.

दवाखान्यातुन बाहेर पडतांना मी विचार करत होते की, ह्या दवाखान्यामधे काय आज ’जागतिक शोककळा दिन’ वगैरे आहे की काय? सगळेजण इतके मख्ख चेह-याचे, उत्साह संपलेले का आहेत? अगदी सकाळ्च्या प्रहरी सुध्दा ह्या लोकांमधे काम करायचा उत्साह नाहीये तर संध्याकाळी ह्यांचं काय होत असेल?

तसं पाहिलं तर काऊंटरवर काम करणा-या माणसाला किंवा लॅबमधल्या त्या मॅडमला कदाचित त्यांची ही नोकरी नको असेल दुसरं काहितरी करायचं असेल पण अडचण म्ह्णून ते हे काम करत असतील त्यामुळे त्यांच्यामधे काम करण्याची तितकी इच्छा नसेलही पण ते डोळ्याचे किंवा दाताचे डॉक्टर्स? त्यांनी तर त्यांच्या आवडीने हे क्षेत्र निवडलं आहे ना मग त्यांना सुध्दा इतका कंटाळा यावा? त्यांनी जर असंच को-या चेह-याने सगळ्या रूग्णांना तपासलं तर ज्याला काहीही झालेलं नाहीये त्याला सुध्दा ’बहुतेक आपल्याला काहितरी भयंकर रोग झाला आहे’ असं वाटायला सुरूवात होइल!!

का होत असेल बरं ह्या सगळ्यांचं असं? कदाचित त्यांना दिवसभरात इतक्या लोकांशी बोलावं लागतं,त्यांना तपासावं लागतं,किचकट रोगांचं निदान करावं लागतं त्यामुळे त्या पेशंटसोबत असतांना ते हसणं, नॉर्मल वागणं विसरतही असतील..शेवटी ते पण तर माणसंच आहेत ना..हे तर त्यांचं रोजचं रूटीनच...अरे हो...त्यांचं रूटीन असं आहे म्हणून ते असे वागत आहेत. आश्चर्य ह्या गोष्टीचं आहे की, दवाखान्यातल्या लोकांना जिवंत माणसांसोबत काम करावं लागतं तरीपण ’रूटीन’ मुळे त्यांच्या वागण्यातला जिवंतपणा हरवून जातो!

काही दिवसानंतर मला बॅंकेमधे काही कामानिमित्त जावं लागलं. तिथे मी ’इथे मदत मिळेल’ काऊंटवर चौकशी करून योग्य त्या माणसासमोर म्हणजे एका मॅडमसमोर जाऊन उभी राहिले.

मी: एक्सक्युज मी मॅडम..

त्या मॅडमनी कंम्प्युटरसमोरची नजर वळवून फक्त उजव्या भुवईनेच ’काय आहे’? असा प्रश्न केला..

मी: मला जरा ही कागदपत्रं तपासून घ्यायची आहेत, जरा बघता का?

मॅडम: हं, बघू. असं म्हणून त्यांनी कागद हातात घेतले. १० मिनीटानंतर मी हे कागद तपासेन तोपर्यंत थांबा.

मी ठिके म्हणून तिथेच असलेल्या बाकावर बसले आणि बॅंकेत काम करणा-या इतर कर्मचा-यांना बघायला सुरूवात केली.काही वयस्क,काही तरूण अशी बरीच मंडळी काम करत होती पण सगळ्यांचे चेहरे सारखे दिसत होते..अगदी स्त्री-पुरूष सगळ्यांचे.मी आश्चर्याने मगाशी बोललेल्या मॅडमकडे बघितलं तर त्यांचा चेहरापण सेम इतरांसारखा!! मग माझ्या लक्षात आलं, ह्या सगळ्यांच्या चेह-यावर ’रूटीन’ नामक मुखवटा चढलेला आहे त्यामुळे पुन्हा एकदा उत्साह,कामामधे जिवंतपणा वगैरे वगैरे...छ्या..विसरा.

१० मिनीटानंतर माझं काम त्या मॅडमनी करून दिलं अगदी त्याच निर्लेप आवाजात आणि मी बाहेर पडले. विचारचक्र पुन्हा एकदा रूटीन ह्याच शब्दाभोवती फिरत होतं..माझ्या असं लक्षात आलं की,आपलं तरी काय वेगळं असतं,रोज रोज ऑफिसमधे जाऊन तेच तेच बोअरींग काम करावं लागलं, काहिच नाविन्य नसलं की आपल्याही कुठे लक्षात येतं आपण आजुबाजूच्यांना गुड मॉर्निंग म्हटलंय की नाही ते! कुठल्याही गोष्ट रोज घडायला लागली की त्यातलं नाविन्य हे संपणारच ना, म्हणतात ना रोज मरे त्याला कोण रडे अगदी तसंच...

पण, असं होणं बरोबर नाही ना, अशाने तर आपण माणूसपण हरवून बसू..यंत्र बनून जाऊ आपण...नो यार! रूटीन जर इतकं भयानक असेल तर काहितरी उपाय शोधलाच पाहिजे!

हे विचार सुरू असतांनाच मला कोणीतरी हाक मारली, वळून बघितलं तर आमचे फॅमिली डॉक्टर दिसले. ह्या अवलियाला मी, मला कळायला लागल्यापासुन बघत आली आहे.त्यांच्या कडे कधीही जा ते अगदी हसतमुखाने तुमचं स्वागत करणार.मी लहान म्हणून मला नेहमी एक चॉकलेट देणार आणि जर खुप लागलेलं असेल किंवा दुखत असेल तरी बोलण्यातुन अशी काही जादू करणार की तुमचं दुखणं अर्धअधिक तिथेच पळून गेलं पाहिजे!

बरं त्यांचं हे वागणं अगदी प्रत्येक पेशंटसोबत असायचं. सकाळी ९ ते रात्री ११ पर्यत त्यांचा दवाखाना आणि नंतरचं हॉस्पिटल यामधे मी त्यांना कधीच कंटाळलेलं,चिडलेलं अगदी वैतागलेलं सुध्दा बघितलं नाही. इतक्या विविध लोकांना ते रोज तपासत असतात पण त्यांच्यामधला जिवंतपणा आज वयाच्या पन्नासाव्या वर्षीपण अगदी सळसळता आहे.

तर त्यांनी मला सुप्रभात विश केलं आणि म्हणाले की, उन्हाचं इकडे कुठे फिरतीये. आम्ही दोघे एका झाडाच्या सावलीत थांबलो आणि मी त्यांना माझ्या डोक्यातला रूटीननामक गोंधळ ऐकवला..त्यावर ते कधी नव्हे ते गंभीर होत म्हणाले.’जर तुम्हाला रोज तेच काम करावं लागणार आहे हे माहित आहे तर त्यात आनंद निर्माण करणं हेदेखील तुम्हांलाच करावं लागेल.आमच्यासारख्या दिवसातुन अनेक लोकांशी संबंध येणा-या माणसांना खरं तर जास्त विचार करावा लागत नाही.येणारा प्रत्येक पेशंट काहितरी नविन गोष्ट घेउन येतो.त्याला तपासायचं, रोगाचं निदान करायचं ह्या गोष्टीमधुन सारखे नवे विचार डोक्यात संचारत असतात.कधी कधी मेंदुला मुंग्या आणणा-या गोष्टीसुध्दा समोर येतात पण आपण कोणाला तरी मदत करतोय चांगलं जिवन जगायला हीच भावना त्या प्रसंगातुन मला पुढे जायचा मार्ग दाखवते.

तुमच्या हातात आहे तुमच्या दिवसाला एखाद्या पाणी साचलेल्या डबक्यासारखं करणं किंवा नदीसारखं प्रवाही ठेवणं.आजुबाजुला बघितलं की, खिडकीतुन दिसणारं झाड रोज वेगळंच भासतं, चिमण्या-कावळा हे पक्षी गातात पण रोज त्यांचं गाणं वेगळं असतं कारण रोजचा दिवस हा नवा असतो,काहितरी नविन तुमच्यासाठी घेऊन आलेला असतो त्यामुळे त्या दिवसाला रूटीनच आहे म्हणून हिणवण्यापेक्षा त्या नविन दिवसामधे आपण नविन काय करणार आहोत ते शोधायचं ’ :-)

बस..ह्याउपर काहि करायची गरज नाही पडत. तुमच्या आय.टी. मधे ते वेगवेगळे शिबिरं घेतात ना हिच गोष्ट समजावण्यासाठी? पण मी बघ तुला विदाऊट ट्रेनिंग फुकट सल्ला देतोय ;) इतका जास्त विचार करायचो नसतो ग बाळे इतक्या लहान-सहान गोष्टींचा’. मी ज्या गोष्टीचा इतके दिवस विचार करत होते त्याला काका ’लहान-सहान’ म्हणाले? हीही..

खरंच अगदी दोन मिनिटात डॉक्टरकाकांनी माझ्या डोक्यातला रूटीननामक वळवळणारा किडा चिमटीत अलगद उचलून पार डोक्याबाहेर फेकुन दिला :-) ग्रेटच ...

आज मला कळालं त्यांच्या उत्साहाचं रहस्य, आता मी सुध्दा ते ट्राय करणार, व्हॉट अबाऊट यू??

या ब्लॉग वरील लिखाण कॉ्पीराईट प्रोटेक्टेड आहे, कुठेही पब्लिश करण्यापूर्वी लेखिकेची परवानगी घेणे आवश्यक आहे.